Osiedle Krakowska Południe

Osiedle Krakowska – Południe jest jedną z najmłodszych dzielnic Rzeszowa. Powstało w latach 80. XX wieku poprzez wzniesienie na pofalowanych terenach wschodniej Przybyszówki. Na obszarze 63 hektarów mieszka ok 8 tysięcy osób głównie w 11 i 4-piętrowych blokach z tzw. wielkiej płyty.

W centrum osiedla zlokalizowany jest Zespół Szkół. (Szkoła Podstawowa i Gimnazjum} z przyległą krytą pływalnią „Karpik”, poczta oraz sieć sklepów. Na przełomie XX i XXI w. wybudowano kilka nowych bloków mieszkalnych oraz nieliczne domy i szeregówki.

Osiedle usytuowane jest pomiędzy ruchliwymi ulicami: Krakowską, Kotuli, Wiktora, Witosa. (m.in. południowej obwodnicy Rzeszowa). Kontakt komunikacyjny z centrum miasta i innymi dzielnicami Rzeszowa zapewniają autobusy o numerach: 1, 6, 9, 10, 17, 22, 24, 32, 34, 36, 100.

O ile mieszkańcy wschodniej części osiedla w bliskiej   odległości od Alei Witosa mają szereg autobusów zdążających do centrum miasta, to mieszkańcy zachodniej części osiedla są pod tym względem pokrzywdzeni. Dotyczy to szczególnie sobót i niedzieli. Autobus o numerze 36 w ogóle w niedziele nie kursuje, a kolejny jedyny o numerze 6 w soboty i niedziele w godzinach popołudniowych ma kursy co dwie godziny.

Osiedle powstało na byłych terenach poligonu wojskowego. Przyjęcie ich od wojska związane było z wieloma trudnościami. W zamian miasto musiało dla armii odstąpić inne tereny.

Dzielnicę Krakowska Południe wyróżnia niebywała ruchliwość lokatorska. Trwa tu ciągła wyprowadzka. Na szeroką skalę mieszkania są sprzedawane i wynajmowane. Wiąże się to z pojawianiem się wciąż nowych lokatorów. Częste są przypadki, że w ciągu ostatnich dwudziestu lat mieszkania kilkakrotnie zmieniały właściciela. .

W pierwszym pionierskim okresie zadamawiania się mieszkańcy wykazywali satysfakcje ze wzajemnych kontaktów. Rozmawiali z sobą również w ramach bloku jak i na ulicy. Przyczyniały się do tego różne nieuregulowane kwestie wymagające zbiorowego działania. A więc pojawiał się problem kontrowersyjnej lokalizacji parkingu czy śmietnika. Otwartość na innych trwała bardzo krótko. Zapanowała anonimowość. Ścisłe kontakty zaczęły się ograniczać tylko do najbliższych sąsiadów, z którymi mieszkańców wiążą wspólne zainteresowania, miejsce pracy czy pokrewieństwo. Jedyny w centrum osiedla lokal gastronomiczny pełniący funkcje kawiarenki bywa przez mieszkańców sporadycznie odwiedzany.

Upraszczając lokatorzy   dzielnicy Krakowska Południe wywodzą się ze wsi, małych miast i z innych dzielnic Rzeszowa. Wszystkie bez wyjątku kategorie imigrantów odznaczają się tym, że sieć ich powiązań jest relatywnie rzadsza od analogicznych powiązań rodowitych rzeszowian. Dlatego też gdy znaleźli se w dużym mieście odreagują wzmożoną anonimowością, niechęcią do kontaktów z sąsiadami. Tym bardziej, że kontakty bezpośrednie w miejscu zamieszkania   zastępuje sieć powiązań zawodowych, rodzinnych, koleżeńskich i w coraz większym stopniu internet oraz telefon komórkowy poprzez który można rozmawiać z osobami niezależnie od ich miejsca zamieszkania.

Kwestią, która skłania do głębszej refleksji jest smutna prawda, że w dzielnicy Krakowska Południe, w skali roku aż 70 procent lokatorów w różnej wysokości ma zaległości w płaceniu czynszów. Oczywiście są to sumy od 20 zł po cały czynsz. Bulwersujące jest to, że wśród nie płacących są również rodziny dobrze materialnie sytuowane a nawet takie, które mieszkania wynajmują.. Nic dziwnego, że przypadki takie przez władze spółdzielni kierowane bywają na drogę sądową. Warto aby w tej kwestii w dzielnicy Krakowska Południe zafunkcjonowało społeczeństwo obywatelskie. Chodzi o wywarcie społecznej presji na nie płacących. W imię czego inni lokatorzy muszą płacić więcej aby spółdzielnia wyszła na swoje?

Aby mogło się wytworzyć silniejsze przywiązanie do własnej grupy społecznej, aby się mogła tworzyć tożsamość osiedlowa identyfikacja z nim, osiedle winno mieć jakiś indywidualny charakter, swą specyfikę odróżniającą ją od pozostałych dzielnic miasta. Osiedle Krakowska Południe, ze względu na falistość terenu miała niepowtarzalną okazję aby poprzez architekturę, kompozycje drzew wyróżniać się od pozostałych dzielnic Rzeszowa. Szansa ta jednak tylko w bardzo ograniczonym stopniu została wykorzystana. Wprawdzie mamy tu budownictwo zróżnicowane, to jednak trudno mówić o jakiejś wyraźnej architektonicznej indywidualności. Za to charakterystyczne są szerokie ulice, liczne i różnorodne drzewa a prze niektórymi blokami wabią oko urządzane przez lokatorów ogródki i balkony pełne kwiatów. A aktualnie osiedle wzbogaca się o kolorystykę bloków. Nie ma tu zakładów przemysłowwych. W trakcie prac przy ocieplaniu bloków ornitolodzy podnieśli alarm, że zamurowywane są gniazda niektórych ptaków. Po ich interwencji prace zostały wstrzymane. Wznowiono je dopiero po uwzględnieniu postulatów ornitologów. W ocieplanych blokach u ich szczytów jak też na pobliskich drzewach instalowane są butki na dla ptaków. .

Znaczące zasługi w integracji społeczność dzielnicy Krakowska Południe ma utworzona w 1985 roku parafia. Posesję pod przyszły kościół w 1985 roku przekazali Zgromadzeniu Misjonarzy Świętej Rodziny państwo Stanisława i Stanisław Jandziś. Początkowo nabożeństwa odbywały się w prowizorycznej kaplicy. W 1989roku rozpoczęto budowę przestronnej świątyni. Którą ukończono w 2004 roku. Jej projekt opracował architekt Wojciech Fałat i Adam Tarnawski. W 1999 roku ukończono budowę domu zakonnego a w 2004 roku oddano do użytku dom parafialny. Parafia rozwinęła rozległą działalność środowiskową. Prowadzony jest chór  „Sancta Familia", Parafialny Zespół Caritas ,przedszkole, duszpasterstwo akademickie, dwie drużyny harcerskie i koło fotografów. Już po raz kolejny   zainicjowana jest przez Parafię zbiórka makulatury na pomoc finansową dla dzieci na Madagaskarze. W pierwszej akcji bardzo udanej zebrano ponad 5 ton makulatury..

Ludzi na osiedlu zbliża też Osiedlowy Dom Kultury „Krak”. W dyspozycji placówki są trzy sale. Wraz z pojawieniem się na osiedlu generacji ludzi powyżej 50 roku życia, przy klubie zaczęło działać Koło Seniora. W jego ramach, przy dużej frekwencji organizowane są zabawy i towarzyskie spotkania. Równocześnie dla seniorów organizowane są ćwiczenia (aerobik). Z kolei dwa razy w tygodniu mają miejsce spotkania bridżowe Animatorami   Koła jest Janas Bogdan i była nauczycielka Maria Rzeszótko. Osoby te dzięki swym kreatywnym talentom tworzą na spotkaniach miłą atmosferę. Szereg form zajęć prowadzi klub dla dzieci. Organizowane są dla nich zajęcia plastyczne a dla starszych rękodzieło artystyczne. Niezwykłym powodzeniem cieszy się organizowana tutaj co roku zabawa sylwestrowa. Nieporozumieniem jest jednak aby „Krak” był czynny tylko do godz. 20 a w soboty był w ogóle zamknięty..

W przełamywaniu barier anonimowości szczególna rola przypada oddanej w 1988 roku do użytku szkole. W roku szkolnym 1994 – 1995 w 66 oddziałach uczyło się w niej aż 1873 uczniów. Grono pedagogiczne liczyło wówczas 110 osób i 37 pracowników administracji oraz obsługi. Można więc powiedzieć, że z większości rodzin na osiedlu dziecko chodziło do szkoły. W 1999 roku powołane zostało Gimnazjum, w którym podjęło naukę ponad 400 uczniów. Z kolei do powstałej w 2005 roku na sąsiednim osiedlu Strzyżowska Publicznej Szkole Podstawowej Zgromadzenia Sióstr Pijarek odeszło około 70 uczniów. Pogłębiający się gwałtownie niż demograficzny spowodował, że w roku szkolnym 2009 – 2010 w SP uczyło się już tylko 472 uczniów a w gimnazjum około 200 uczniów. A liczba nauczycieli w obydwu szkołach zmniejszyła się do około 75 osób. To tutaj bardzo młodzi ludzie z osiedla się poznają, tworzą się więzi koleżeńskie z których wiele jest trwałymi w dorosłym życiu.

Wkrótce na Osiedlu Krakowska Południe przy ulicy Stojałowskiego na 50- arowej działce ma stanąć wzniesiony przez prywatnego inwestora średniowysoki budynek. W części handlowej będzie miał trzy kondygnacje a w części mieszkalnej cztery kondygnacje. Na dachu pierwszego piętra zaplanowano trawniki, klomby i ławeczki dla spacerowiczów. Na wyższych kondygnacjach znajdą się 34 mieszkania na wynajem. Teren graniczy bezpośrednio z działką zabudowaną budynkami mieszkalnymi wielorodzinnymi, a w kierunku południowo-wschodnim opada i kończy się skarpą. 

Problemem dla dzielnicy Krakowska Południe były mało widoczne numery bloków. Ktoś nowo przybyły miał nie lada kłopot z trafieniem pod właściwy adres. A szczególnie utrudnione to było w godzinach wieczornych. Pod tym względem sytuacja się radykalnie zmieniła. U frontów bloków, które były ocieplane, pojawiły się olbrzymie o ponad metrowej wysokości kolorowe numery. Kontrowersje i liczne komentarze wywołało ich skośne położenie. Zdaniem psychologów takie ułożenie liczb jest atrakcyjniejsze i bardziej zapada w pamięć.

Dzielnica Krakowska Południe jest dopiero w stadium budowania swej tożsamości. Okres 30 lat to bardzo dużo w życiu człowieka ale niewiele w historii miasta czy jego dzielnicy. Na ukształtowanie się własnej tradycji, pewnych kulturowych odrębności trzeba pokoleń. Niemniej jednak już dziś możemy powiedzieć, że dzielnica Krakowska Południe ma swój klimat i lokalny koloryt.

Marian Ważny