Osiedle Śródmieście Północ

POŁOŻENIE I OPIS

Śródmieście Rzeszowa obejmuje najstarszą część miasta, potocznie nazywaną starówką, oraz zespoły zabudowy położone w otoczeniu. Obszar ten zamyka się w granicach, które wyznaczają: od północy i zachodu linie kolejowe Kraków – Przemyśl i Rzeszów – Jasło, zaś od wschodu Wisłok, na południu sięga po zamek. Z przyczyn administracyjnych, z uwagi na rozległość terenu i liczbę mieszkańców, obszar ten podzielono na dwa osiedla – Śródmieście Północ i Śródmieście Południe. Granica między nimi przebiega mniej więcej środkiem starego miasta, pozostawiając Rynek po stronie północnej. Osiedle Śródmieście Północ obejmuje północną część śródmieścia rozciągającą się od Rynku po dworzec PKP. Jego zachodnią granicę wyznacza aleja Cieplińskiego, zaś wschodnią rzeka Wisłok. W 2008 roku osiedle liczyło 4832 mieszkańców.

Usytuowane na lessowym wzgórzu centrum Rzeszowa obejmuje obszar zabudowań otaczających Rynek. Ukształtowane zostało w długotrwałym procesie historycznym zapoczątkowanym w 1354 roku, po przejęciu Rzeszowa przez Jana Pakosławica ze Stróżysk, być może z wykorzystaniem jakichś wcześniejszych elementów osadniczych. Jego dominantą jest budynek ratusza usytuowany w zachodniej pierzei Rynku, wielokrotnie przebudowywany, od początku będący siedzibą władz samorządu miejskiego. Na zachód od Rynku, na krańcu dawnego miasta, wznosi się kościół parafialny sięgający początkami XIV – XV wieku, w późniejszym okresie rozbudowany. Pierwotny Rzeszów posiadał zabudowę w przeważającej mierze drewnianą. Miasto wielokrotnie niszczone przez pożary i wrogie najazdy, a potem odbudowywane nieomal od podstaw, zmieniało swe oblicze, rozbudowywało się i rozrastało. Jeszcze w XVIII wieku w rynku dominowała zabudowa parterowa, drewniano-murowana, z podcieniami kryjącymi tzw. przedproża, która z czasem, głównie w XIX i XX w., została zastąpiona przez murowane kamienice, dwu-, a nawet trzykondygnacyjne. Przestrzeń rynku nie była pusta, zajmowały ją różne obiekty związane z handlową funkcją miasta, jak waga miejska, kramy i jatki, a także pręgierz i nieodzowna wówczas studnia. Jeszcze na przełomie XIX i XX wieku było to miejsce targów i jarmarków.

Na początku drugiej połowy XX wieku zabudowa rzeszowskiej starówki była w fatalnym stanie, który pogłębiały kolejne awarie budynków spowodowane zapadaniem się licznych tu piwnic i lochów. W 1977 roku podjęto decyzję o rewaloryzacji starówki, a roboty rozpoczęto od zabezpieczenia podziemnych wyrobisk. W toku kolejnych działań, już po roku 2000, przystąpiono do rewitalizacji zabytkowej części śródmieścia, odnowiono niemal wszystkie kamienice i budynki użyteczności publicznej, w tym także ratusz i kościół farny, przebudowano płytę Rynku i przedłużono Podziemną Trasę Turystyczną, która aktualnie liczy 369 m.

Na wschodnim skraju osiedla znajduje się najstarsza rzeszowska nekropolia, tzw. Stary Cmentarz, założony pod koniec XVIII wieku, od 1910 roku zamknięty dla celów grzebalnych, w 1968 roku uznany za obiekt zabytkowy. W latach 2002-2008 wykonano nowe nawierzchnie ulic: Piłsudskiego, Asnyka, Batorego, Bardowskiego, Cieplińskiego, Gałęzowskiego, Grunwaldzkiej, Jabłońskiego, Joselewicza, Kolejowej, Konarskiego Kopczyńskiego, Kopernika, Kościuszki, Krętej, Króla Kazimierza, 8 Marca, Matejki, Mickiewicza, Moniuszki, Okrzei, Orzeszkowej, Siemiradzkiego, Sobieskiego, Sokoła, Styki, Śniadeckich, Mikołaja, Targowej i Żeromskiego oraz placów: Ofiar Getta, Kilińskiego, Farnego i Dworcowego Kontynuowano rewitalizację zabytkowej części śródmieścia, odnowiono większość starej zabudowy w otoczeniu Rynku, w tym również budynek ratusza, zrekonstruowano starą studnię miejską, gruntownie przebudowano płytę Rynku, oddano do użytku drugą część Podziemnej Trasy Turystycznej łącznie z pawilonem recepcyjnym. Otwarto nowe hotele „Ambasador” i „Grand”. Przeprowadzono gruntowną renowację kościoła farnego,odrestaurowano budynek Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej, przebudowano gmach Teatru im. W. Siemaszkowej.

OSIEDLOWE ULICE I PLACE

W granicach osiedla znajdują się następujące place i ulice, bądź ich fragmenty: Asnyka, Batorego, Bardowskiego, Bernardyńska, Bożnicza, plac Cichociemnych, Cieplińskiego (nr nieparzyste), plac Dworcowy, plac Farny, Fredry, Gałęzowskiego, Głowackiego, Grottgera, Grunwaldzka, Jabłońskiego, Joselewicza, plac Kilińskiego, Kolejowa, Konarskiego, Kopczyńskiego, Kopernika, Kościuszki (nr parzyste), Kręta, Króla Kazimierza (nr nieparzyste), Łączna, 8 Marca, Matejki, Mickiewicza (nr nieparzyste i nr parzyste od 2 do 4), Mikołaja, Moniuszki (nr parzyste), plac Ofiar Getta, Okrzei, Orzeszkowej, Piłsudskiego (nr 2-40 i nr nieparzyste), Przesmyk, Rynek, Siemiradzkiego, Sobieskiego, Sokoła, Styki, Śniadeckich, Targowa(nrnieparzyste i 4-10), plac Wolności i Żeromskiego.

WAŻNIEJSZE OBIEKTY I INSTYTUCJE

Urząd Miejski, Urząd Wojewódzki, Starostwo Powiatowe, Sąd Apelacyjny, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Dworzec Główny PKP, Wyższa Szkoła Zarządzania, Wydział Prawa i Wydział Wychowania Fizycznego Uniwersytetu Rzeszowskiego, Wojewódzki Dom Kultury, Teatr im. Wandy Siemaszkowej, Teatr „Maska”, Archiwum Państwowe, Biuro Wystaw Artystycznych, Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna, Wojewódzka Biblioteka Pedagogiczna, Muzeum Historii Miasta Rzeszowa, Muzeum Etnograficzne im. F. Kotuli, Podziemna Trasa Turystyczna „Rzeszowskie Piwnice”, Szkoła Podstawowa nr 1 im. Adama Mickiewicza przy ulicy Bernardyńskiej, Gimnazjum nr 9 przy ulicy Orzeszkowej, Zespół Szkół Muzycznych nr 2 przy ulicy Sobieskiego, Zespół Szkół Zakładu Doskonalenia Zawodowego.

KOŚCIOŁY, KLASZTORY, PARAFIE

Kościół parafialny pw. św. św. Wojciecha i Stanisława przy placu Farnym, najstarszy w Rzeszowie, parafia odnotowana w latach 1346-1348. Zespół klasztorny oo. Bernardynów przy ulicy Sokoła – kościół klasztorny pw. Wniebowzięcia NMP w 2008 roku obdarzony tytułem bazyliki mniejszej, sanktuarium MB Rzeszowskiej, parafia ustanowiona w 1970 roku. Kościół rektorski pw. Świętej Trójcy przy ulicy Targowej spełniający także funkcję cerkwi obrządku bizantyjsko--ukraińskiego zwanego potocznie greckokatolickim pw. Zaśnięcia Matki Bożej, reaktywowanej w 2001 roku. Kościół Chrześcijański w Duchu Prawdy i Pokoju przy ulicy Bardowskiego, Kaplica Adwentystów Dnia Siódmego przy ulicy Grottgera.

RADA OSIEDLA

Przewodnicząca Elżbieta Pietraszek; zastępca przewodniczącej Małgorzata Śliwa; sekretarz Maria Szyber; skarbnik Grażyna Filip; członkowie: Wojciech Wróbel, Zdzisława Podleśna, Agnieszka Barszczowska, Genowefa Kidacka, Elżbieta Samardakiewicz, Ewa Domańska, Zdzisław Bator, Władysław Ciur, Elżbieta Szpytman, Ewa Mnich i Lesław Romankiewicz.